Open brief aan Louise Fresco

Over Louise Fresco’s giflobby 

09 05 2023

Oorspronkelijke publicatiedatum: 10 oktober 2012 

“Het feit dat een zo groot deel van de gevallen van kanker moet worden toegeschreven aan de aard van het westerse voedingspatroon is, zo hebben we gezien, een teken van de verwording van de eetgewoonten in een samenleving die het contact verloren heeft met het idee van wat voeding betekent. Hier wordt eten alleen nog maar beschouwd als een handeling waardoor het lichaam energie aangevoerd krijgt, zonder aandacht voor de invloed ervan op de gezondheid. Nu ligt het zeker niet in onze bedoeling om te proberen de historische en socio-economische oorzaken van die verandering te analyseren, maar het staat vast dat dit onnadenkend eten, gericht op de pure en simpele bevrediging van de behoefte aan voedsel, schadelijk is voor de gezondheid. We hebben weliswaar dikwijls de neiging om vooruitgang te zien als synoniem aan iets goeds, maar we moeten toegeven dat dat niet opgaat voor voeding, en dat integendeel de industrialisatie hard op weg is om de fundamenten van onze eetcultuur te vernietigen.”⁵

Geachte mevrouw Fresco,

Met deze open brief richt ik mij graag tot u, als gerenommeerd lid van de ‘Strategic Advisory Board’ van de FAO.

Er is binnen de landbouw namelijk een strategische kwestie die uw aandacht verdient.

Laten we eens beginnen met een paar feiten over voedsel. Bijna 1 miljard mensen wereldwijd zijn chronisch ondervoed. Hiervan leeft 80% op het platteland. De ironie wil dat een groot aantal van deze chronisch ondervoede mensen zelf kleinschalig voedselproducent is¹.

De FAO doet in de hele wereld haar invloed gelden op het gebied van landbouw en voedselvoorziening, waarbij de FAO de ontwikkelingslanden duidelijk niet vergeet. Sommige ontwikkelingslanden zijn op agrarisch gebied zelfs volledig afhankelijk van organisaties als de FAO. Daar waar de FAO in een tandem opereert met het IMF herleven namelijk de aloude koloniale tijden, zeker in tijden van hongersnood en/of schuldencrises. Dit dankzij de beruchte IMF-voorwaarden voor krediet die vaak deels via onderhandelingen door de FAO de westerse agribusiness bevoordelen en zwakke economieën met hongerende bevolkingen met handen en voeten binden aan dat IMF en de FAO.

Zoals de Franse en Duitse overheid namelijk als randvoorwaarde voor de miljardenleningen aan Griekenland garanties eisen voor de afname van evenzovele miljarden euro’s aan militair materieel van de Duitse en Franse wapenindustrie zo wordt in de onderhandelingen die de FAO voert naar aanleiding van schuldhulpverleningsverzoeken uit landen waar honger en economische malaise heerst verwacht dat betreffende derde wereldlanden de (achterhaalde) landbouwpolitiek van de FAO kritiekloos omarmen – en (een deel van) de leningen gebruiken ten gunste van de agribusiness.

Voedselhulp voor hongerend Afrika is gekoppeld aan die achterhaalde voedselpolitiek en wordt schaamteloos in nauwe samenwerking met de agribusiness geregeld, waardoor hongerend Afrika onder de verantwoordelijkheid van koepelorganisatie FAO niet alleen vaak genetisch gemanipuleerd en met chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest geteeld voedsel eet maar daarmee zonder daar zelf invloed op te hebben ook medeschuldig is aan de instandhouding van achterhaalde, vervuilende, want eenzijdig technologisch gefocuste, geïndustrialiseerde landbouw en veeteelt. Al dan niet op gronden die juist afgepakt zijn van diezelfde kleine boeren, gronden die ecologisch uitgeput worden, waar vroeger tropisch regenwoud stond of gronden die door de geïndustrialiseerde, zeer vervuilende vorm van landbouw de wijde omgeving inclusief het drinkwater van de veelal arme bevolking ernstig vervuilen. Bijvoorbeeld door het kankerverwekkende onderdeel van Roundup, glyfosaat, een wereldwijd gebruikt bestrijdingsmiddel, geproduceerd door één van de voornaamste representanten van de agribusiness: Monsanto. Dit glyfosaat overigens wordt inmiddels ook aangetroffen in vrijwel alle grond- en drinkwaterbronnen in Europa. Hetzelfde geld voor een middel als imidacloprid van Bayer, dat zeer giftig is voor allerlei soorten bijen en andere insecten die voor de bestuiving van bloemen zorgen. Naar alle waarschijnlijkheid werkt een middel als glyfosaat in op de belangrijkste bouwstenen van het leven op aarde; aminozuren. Met nu nog onbekende maar wetenschappelijk aantoonbaar naar alle waarschijnlijkheid ziekteverwekkende effecten. De FAO hebben we hier nog nooit over gehoord.

Maar ook zonder honger wordt de agrarische politiek van de FAO je opgelegd. Derde wereld landen staan onder toenemende druk van FAO en agribusiness om hun markten te openen voor gentech-gewassen en hun landbouwsector te industrialiseren naar het, achterhaalde, voorbeeld van de traditionele landbouw in het westen. In datzelfde westen is echter iets heel anders aan de hand dan de indruk die de FAO bij derde wereldlanden lijkt te willen wekken. 

De traditionele landbouw en bijbehorende conservatieve agrarische lobby-clubs als de FAO hebben in het westen namelijk een geduchte opponent gekregen: de almaar groeiende biologische landbouw. De verkoop van biologische producten is in Europa en Amerika aan een geweldige en onstuitbare opmars bezig. Dat laatste is geen nieuws meer te noemen, het betreft immers een reeds jarenlang stabiele, exponentiële groei. Wel interessant zijn de cijfers; die spreken namelijk boekdelen: de groei in verkoop van biologische producten was in 2011 30% ten opzichte van het jaar ervoor⁶.

Dat je graag win win situaties creëert als FAO is dan ook geen excuus voor het visieloos opdringen van achterhaalde landbouw ideeën aan – om maar een van de vele voorbeelden te noemen – een land als Mali, het op drie na armste land ter wereld, dat weliswaar zelfvoorzienend is qua voedsel maar in ruil voor steun van het IMF gedwongen werd met genetisch gemanipuleerde katoenplantages te experimenteren, waardoor niet alleen ecologische schade ontstond, maar bovendien voorheen zelfvoorzienende kleine katoenboeren met ziektes, misoogsten en faillissementen bedreigd werden. Een geluk bij een ongeluk is dat de meeste katoenboeren in Mali inmiddels faliekant tegen gentech gewassen en de bijbehorende eenzijdige technische kijk op landbouw zijn.

De Wereldvoedselorganisatie FAO, met uzelf als belangrijk uithangbord, blijft in de media ondertussen vooral de mantra herhalen dat we de wereld moeten voeden – mèt de nu gebruikelijke geïndustrialiseerde vormen van landbouw en veeteelt. Zonder dat u daarbij van enig inzicht getuigt in de allernoodzakelijkste verandering die de massaproductie van voedsel moet ondergaan: de verandering (naast naar een ander en gematigder voedingspatroon) naar ecologisch verantwoorde teeltmethoden.

Er is wereldwijd steeds meer twijfel of gentech nu wel de oplossing is voor de wereldwijde voedselproblemen. Een kleine maar harde kern van voornamelijk rechts georiënteerde lobbyclubs, wetenschappers en agrariërs blijft echter tegen beter weten in en vooral met het oog op de eigen financiële belangen, hardnekkig voorstander van het uitputten van de rijkdommen van de aarde ten koste van de gezondheid van de mens.

Dat enthousiasme van u en uw agribusiness lobbyclub over een technologische revolutie voor voedsel onzekere landen² zou niet zo ernstig zijn als de FAO daarnaast ook tot het inmiddels vrij algemeen geaccepteerde en wetenschappelijk uitstekend te onderbouwen inzicht zou zijn gekomen dat het bezien vanuit zowel milieu als gezondheidsoverwegingen de allerhoogste tijd is voor een radicale omschakeling naar wereldwijde biologische landbouw in plaats van landbouw die vooral de neokoloniale machtspolitiek van de Monsanto’s van deze wereld bevordert.

Naast producenten in derde wereldlanden als Mali komt inmiddels echter ook de tweede wereld in opstand. Dat heeft een tijdje geduurd, maar inmiddels is de trend onomkeerbaar en is de lobby van de conservatieve elementen binnen de agribusiness een achterhoedegevecht van jewelste geworden.

Op 18 juni jongstleden werd in ieder geval door de gouverneur van Santiago del Estero in Argentinië een halt toegeroepen aan de uitbreiding van technosoja². En dat was hoog tijd. Na tientallen jaren van explosieve groei van sojavelden ten behoeve van de levering van veevoer aan andere continenten (waarbij en passant 150.000 producenten van basis voedselgewassen van hun land gejaagd werden door lage oogstprijzen en de steeds giftiger wordende pesticiden cocktails van hun sojaburen die met stijgende onkruidproblemen te kampen kregen, maar dat terzijde), is de Argentijnse overheid dan eindelijk wakker geworden.

Zo niet de FAO. Sterker nog, het gedrag van de FAO doet denken aan een auto die in volle vaart achteruit rijdt; met u aan het stuur. Mevrouw Fresco, u bent misschien vergeten dat de Nederlandse agrarische export van met name rood vlees (rundvlees en varkensvlees) en zuivelproducten zonder de goedkope, vervuilende gentech soja (en miljarden subsidies) niet eens meer zou bestaan? En dan heb ik het nog niet eens over al die wetenschappelijke onderzoeken die aantonen dat rood vlees aantoonbaar kankers als dikke darmkanker bevordert. In feite exporteren we dus - naast achterhaalde landbouwideeën - ook kanker en met het gif ziektes als Parkinson. Het feit dat die achterhaalde landbouw in Nederland een groot deel van het veengebied waarin we wonen niet alleen steeds meer vermest, chemisch verontreinigt (ook in Nederland gebruiken wij honderdduizenden liters bestrijdingsmiddelen per jaar), verzuurt, ontwatert en laat verzakken, dat feit laten we hier maar even buiten beschouwing. U zult het in uw drang naar achteren vermoedelijk toch over het hoofd zien.

Ondertussen heeft ook de opkomende economie van India de gevolgen van uw neokoloniale politiek-ten-gunste-van-de-agribusiness gevoeld. Hoewel Monsanto (daar zijn ze weer) op basis van één enquête in 2001 beweert dat Indiase GMO katoenboeren hun opbrengst bijna konden verdubbelen dankzij gentech; een recente GRAIN-studie onder 164 kleinere Indiase gentech-katoenboeren die over een lange periode tijdens het seizoen 2003-2004 werden gevolgd, constateert dat de opbrengststijging en pesticiden-reductie minimaal waren en dat de boeren uiteindelijk 9% minder verdienden². Daarbij bleek in een recent onderzoek dat het percentage zelfmoorden onder kleine Indiase gentech-katoenboeren significant gestegen is door de leningen die men gedwongen is af te sluiten om de door de omschakeling naar gentech katoen benodigde (Monsanto) producten te kunnen blijven kopen³.

Uw handelen roept niet alleen vervelende conclusies op. Er zijn zo langzamerhand ook dringende vragen. Hoe staat de FAO bijvoorbeeld tegenover de agressieve neokoloniale politiek van bedrijven als Monsanto om de derde wereld over te laten schakelen op gentech landbouw. Waarom heeft de FAO het niet over resultaten behaald met geïntegreerd plagenbeheer in Mali, waar katoenboeren met lokale middelen en kennis, hun pesticiden gebruik met 70% terugbrachten, hun opbrengsten met 25% lieten stijgen en hun inkomsten met 49% toenamen? Heeft dat wellicht te maken met de bij nader inzien toch niet zo gewenste betrokkenheid van de FAO bij de introductie van gentech katoen in Mali?

Maar terug naar het voedsel. De helft van de mensheid is afhankelijk van rijst om te overleven². Zou het niet voor de hand hebben gelegen om in 2004, het “Internationale FAO Jaar van de Rijst”, als FAO informatie te delen met de wereld over de succesvolle rijst intensiverings-projecten van o.a. de Cornell universiteit: van drie ton naar twaalf ton per hectare. Een groeicurve waar gentechwetenschappers alleen maar van kunnen dromen. En toch kwam er geen labwerk of dure technologie aan te pas, maar simpele, ecologisch verantwoorde ingrepen waaronder een nieuwe bewateringstechniek - en het gebruik van compost². 

U heeft hier een missie mevrouw Fresco, namelijk de missie om met behulp van uw invloed bij de FAO te zorgen voor het delen van objectieve informatie met de hongerende (tweede en derde) wereld, ook als deze informatie de gevestigde machten binnen de agribusiness nu eens niet bevoordeelt. De feiten in plaats van mythes, de werkelijkheid in plaats van ideologie over duurzame voedselproductie, dat is toch wel het minste wat we mogen verwachten van iemand die is gepromoveerd in een landbouwstudie en zich bezighoudt met wetenschappelijke innovaties ten behoeve van gezonde, duurzame voedselproductie?

Het feit dat de FAO met die overwegende invloed in tweede en derde wereldlanden alles behalve verder is gekomen dan het koloniale tijdperk en de daarbij behorende politiek van uitbuiting waar het gaat om de banden tussen agribusiness en voedselindustrie enerzijds en de hongerende mens anderzijds, dat feit mogen we niet te makkelijk terzijde schuiven. Net zoals het feit dat de vervuiling van het milieu door die aan de economische voedselpolitiek van FAO en IMF gelieerde bedrijven als Monsanto en Bayer op grondige wijze wordt verergerd. Ook dat aspect van uw invloedssferen verdienen uw onmiddellijke aandacht. (update 2023: inmiddels is Fresco ‘independent Non-Executive Director van de Board of Directors van Syngenta’, dat onder meer chemische bestrijdingsmiddelen produceert). 

Het vreemde is echter: u bent zich als ontwikkeld persoon van deze misstanden terdege bewust. Desondanks hebben we uw mening hierover welgeteld nul keer via de media mogen vernemen. Gelukkig bent u erg begaan met het lot van de mensheid, getuige uw wetenschappelijke focus en uw mantra over het ‘voeden van de wereld’. Dus dat zit wel goed. Toch?

Zoals u kunt begrijpen uit de strekking van deze brief: ik heb lichte twijfel over uw intenties met de wereld. In de media ontstaat namelijk – niet alleen bij gebrek aan bewijs van het tegendeel maar ook door uw niet aflatende lobby voor de agribusiness (update 2023: en in het bijzonder de giflobby) – nogal eens de indruk dat u zich energiek inzet om duurzame, ecologisch verantwoorde landbouw in het algemeen en in het bijzonder de benodigde radicale systeem innovatie van de agrarische sector in de richting van maatschappelijk en ecologisch verantwoorde landbouw en dus ook sociale handelscondities, tegen te werken.

Gezien uw positie en daarmee invloed op de FAO baart deze indruk die u te pas en te onpas wekt op allerlei plaatsen in de media ernstig zorgen over de mate van inzicht die een organisatie als de FAO heeft in de voedselproblemen van deze tijd en de daaruit voortvloeiende allernoodzakelijkste oplossingen. Daarnaast bevreemd het zeer dat een gerenommeerd wetenschapper, zelfs professor (!), zichzelf een dergelijke niet wetenschappelijk te onderbouwen missie tegen duurzame landbouw lijkt op te leggen.

Hoewel het vrij eenvoudig is te onderbouwen dat ecologisch verantwoorde (eko) landbouw één van de beste oplossingen is voor de vele ecologische crises die de wereld kent zal ik u niet vermoeien met een dergelijke onderbouwing. U bent daar namelijk meer dan bekend mee – of zou dat kunnen zijn.

Daarbij komt dat deze brief niet in eerste instantie (maar uiteraard wel in laatste) tot een radicale systeem innovatie oproept maar vooral tot een gezonde kritische discussie binnen de FAO. En dan bedoel ik niet een discussie over zaken die vrij algemeen geaccepteerd zijn, discussies met als non argumenten vermomde, niet objectief te onderbouwen standpunten, persoonlijke meningen en voorkeuren dus. 

Biologische landbouw bijvoorbeeld dient na een gezonde discussie door de FAO op basis van feiten gewoon direct te worden benoemd als speerpunt voor de internationale landbouw. Niet objectief te onderbouwen feiten en de daarmee gepaard gaande non-discussies zijn immers helemaal geen voer voor een wetenschapper, dus we nemen voor het gemak maar even aan dat u ook van mening bent dat biologische landbouw beter voor het milieu en de mensheid is. Wat wel dringend noodzakelijk is, is een discussie over het inzicht van de FAO in de benodigde internationale landbouwpolitiek .

Die discussie zou moeten starten met de volgende vraag. Welke wetenschappelijke onderbouwing rechtvaardigt volgens u de vaak binnen de traditionele landbouw herhaalde mantra dat we de wereld zouden moeten voeden? Zo niet Nederland met ‘we’ bedoeld wordt (wat uiteraard helemaal een gotspe zou zijn, een door intensieve landbouw, veeteelt en overproductie letterlijk in een verzuurd, chemisch verontreinigd moeras wegzinkend, piepklein stukje land) dan toch bedoelen we dat gezorgd moet worden dat vanuit organisaties als de FAO de megalomane gedachte dat de westerse instituties als FAO en IMF samen met de uitgebreide agribusiness in Europa en Amerika, zo snel mogelijk hun weldadige invloed moeten aanwenden om de aarde aan te harken zoals een intensieve akkerbouwer zijn levenloze monocultuurgewassen.

De volgende vraag in deze discussie is of u eigenlijk wel op de hoogte bent van het feit dat ook biologische landbouw op wat grotere schaal en intensief kan plaatsvinden, maar dan zonder kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen - en met respect voor de natuurlijke rijkdommen van de aarde? Begrijpt u het belang van geografisch logische productie-regio’s met zelfsturing door kleine biologische boeren eigenlijk wel? 

Ik zou graag eens van u horen of u met mij van mening bent dat biologische landbouw niet alleen qua beschermen van de rijkdom en schoonheid van de aarde maar bijvoorbeeld ook qua bijdrage aan het overschakelen op andere dan fossiele bronnen (onder meer benodigd voor kunstmest en brandstof) een belangrijk deel van de noodzakelijke oplossing in zich herbergt voor de wereld voedsel- en milieuproblematiek?

Uw nauwe banden met de Wageningen Universiteit (die lobbyclub voor het behoud van het achterhaalde in de landbouw) maar ook met de agri business (Rabobank) als met de internationale voedselindustrie (Unilever) doet anders vermoeden, maar ik laat mij verrassen door uw inzichten, als meermaals onderscheiden en vele malen in de media verschijnende professor die zich specialiseert in ‘sustainable development in an international context’⁴.

Ik zou u ten slotte willen adviseren uw mening vermomd als pseudo wetenschap dat biologische landbouw slechter is voor het milieu dan traditionele, op fossiele energie (kunstmest, benodigde brandstof voor transport) en chemische bestrijdingsmiddelen gebaseerde landbouw, uw actieve inzet voor de agribusiness via de FAO, de lobbyclub voor achterhaalde neo koloniale landbouwpolitiek en daarmee uw medeplichtigheid aan neokoloniale uitbuiting in de tweede en derde wereld, publiekelijk te herzien, zodat u en de FAO de wereld laten zien dat u wel degelijk oog heeft voor objectieve, wetenschappelijk te onderbouwen verbeterkansen die de hongerende mens op ecologisch verantwoorde manier uit de vele voedselcrises in de wereld kan halen. 

Uitspraken van u als zou biologische landbouw alleen met 4 werelden de wereldbevolking kunnen voeden, zonder enige nuancering in de vorm van de vele aardes die onze ecologische voetafdruk nodig heeft als we – met een groeiende wereldbevolking – doorgaan met de traditionele industriële vorm van landbouw, dergelijke beweringen zijn echt een gotspe voor een zichzelf serieus nemende wetenschapper. Ze zijn immers op geen enkele manier wetenschappelijk te onderbouwen. De wetenschappelijke bewijzen dat Nederland qua voedselvoorziening zelfvoorzienend kan zijn met uitsluitend biologische landbouw is gewoon feitelijke informatie die is op te vragen bij het CBS.

De hiermee samenhangende benodigde radicale systeem innovatie van onder meer de landbouw zal vervolgens de belangrijkste focus moeten worden van de FAO. Uw gedegen en objectieve strategische advies is daarvoor gewenst.

Kortom: de tijd van schooljongenspolitiek ten dienste van de agribusiness belangen van de heersende conservatieve krachten binnen de voedsel producerende, verwerkende en verhandelende industrie is inmiddels echt wel voorbij.

U kunt deze egoïstische machten, die ten koste van de armen, de hongerenden en de door landbouwgif ziek geworden mensen in deze wereld, een vooruitgang prediken die in werkelijkheid een achteruitgang is, de nekslag geven in uw rol van internationaal bekend wetenschapper en lobbyist voor de agribusiness via FAO, Rabobank, Unilever en Syngenta. Daarvoor is echter, naast daadkracht en inzicht, een oprechte wens tot een ecologisch verantwoorde landbouw nodig.

J. Mekkes

Bronnen:

1 Rapport ‘Growing a better future’, Oxfam Novib

2 Opinie wereldvoedselvraagstuk, Jonas Vanreusel, FIAN-Belgium (Foodfirst Information and Action Network), Jan Vannoppen, Vredeseilanden (lid van de Coalitie tegen de Honger), Geert Fremout, landbouwwerkgroep VODO (Vlaams Overleg Duurzame Ontwikkeling)

3 http://www.hetkanwel.net/2012/05/04/elke-30-minuten-pleegt-een-indiase-katoenboer-zelfmoord/

4 http://en.wikipedia.org/wiki/Louise_Fresco

5 Eten tegen kanker – de rol van voeding bij het ontstaan van kanker – Dr. Richard Beliveau, Dr. Denis Gingras

6 http://www.biologisch-producten.nl/

Dit artikel verscheen ook, in gewijzigde vorm, op de inmiddels verdwenen website www.vrijdenken.net