Soevereinisme in Nîmes

16 10 2023

23 september 2023, Nîmes, Frankrijk

Ik ben vandaag in Nîmes, geboortestad van Bernard Lazare, de eerste Fransman die opkwam voor Dreyfus en daarmee streed tegen het virulente antisemitisme in het Frankrijk van het einde van de 19-de eeuw. Een antisemitisme dat je in die 19-de eeuw overigens in de hele rest van Europa aantrof, opvallend genoeg ook bij vrijwel alle socialistische voormannen. Zelfs mijn oude Franse held Proudhon was behalve misogyne ook een virulente antisemiet. Zo zie je maar weer, we moeten de goede ideeën van mensen niet afschrijven vanwege hun minder goede ideeën. We kunnen het beter in een context van een tijd plaatsen - uiteraard zonder het goed te praten. Maar al met al blijf ik toch een aanhanger van de latere Proudhon, de Proudhon van het anarchisme mèt een staat; een libertair communalisme.

"Souveraine. Sociale. Laïque. Écologique." is de slogan van de beweging die ik vandaag wil bezoeken in Nîmes. Die libertaire beweging heet Republique Souveraine en is vooral bezig Fransen op de plek waar ze wonen en werken, in hun eigen gemeente (commune) te verenigen achter een alternatief politiek spoor; het spoor van soevereinisme. Alternatief voor het eeuwige links liberalisme van Macron en reactionair rechts van le Pen. 

Een soevereinisme als middel, niet als doel; om "links, rechts, elders en nergens" te verenigen, met goede ideeën voor de toekomst van Frankrijk. Ik ben benieuwd naar de bijeenkomst straks en zal me laten verrassen door de Franse taal, ideeën, door de atmosfeer in de zaal en door het niveau van het debat.

Maar tot nu toe bevalt het me hier in Frankrijk erg goed. En dat begon al in de trein hier naartoe. Er heerste een serene rust in mijn coupé van een train de grande vitesse. Misschien kwam dat wel doordat het ‘verboden’ was te bellen in de trein; mensen werden expliciet gevraagd hun telefoon op stil te zetten en te bellen op de balkons. En als er dan toch iemand was die een telefoon opnam , wat 1 keer gebeurde, zij het fluisterend; dat hij nu niet zo goed kon bellen omdat hij "in de trein" was, dan werd hem door degene die naast hem zat middels luid zuchten duidelijk gemaakt dat dit niet helemaal de bedoeling was.

Een mevrouw met een klein kindje had zich vergist in haar plek in de trein. Ze had plaats 6 gereserveerd maar zat op plaats 16, waar een andere mevrouw met een klein kindje bleek te zitten, die haar allervriendelijkst vroeg om een andere plek te zoeken, die haar al even vriendelijk werd aangeboden door weer een andere mevrouw, die toch naast een lege plek zat. Geen gedoe over de verkeerde plek dus, geen achterdochtige gezichten, gewoon de vriendelijke doch gedecideerde vraag de plek vrij te maken, omdat ook zij een kindje bij zich had. Vervolgens ook niet van die dwingende adviezen, bijvoorbeeld om te gaan lopen naar de plek die je gereserveerd hebt, maar begrip voor het feit dat wandelen met een klein kind best een hoop gedoe kan zijn, en vervolgens de mevrouw een warm welkom heten op een vrije plek - door haar kindje op zijn gemak stellen.

Mijn doel voor vandaag is me te laten inspireren door de Franse stand van het land - en vooral door de franse debatcultuur, heerlijk vanuit een luie stoel luisterend naar al het goede dat de Franse cultuur te bieden heeft, op een bijeenkomst van een organisatie met als devies: soeveraine, sociale, laïc en ecologique. Dat kan bijna niet anders dan een mooie bijeenkomst worden toch?

Ik had in deze nazomer namelijk behoefte aan wat inspiratie van de landen om me heen, om te ontsnappen uit de politieke impasse waarin we telkens danwel de liberale leegte van Rutte cum suis krijgen, danwel gouden bergen belovende cultureel linkse types - of - godbetert - zelfs een rechts-reactionair-christelijke combi.

Terwijl links elkaar ondertussen de tent uitvecht omdat ze nog geen afscheid heeft kunnen nemen van de achteruit werkende zaken die alle Haagse partijen verbinden: liberalisme, Europees imperialisme en centralisme - met haar heilige geloof in de onzichtbare hand van de markt - en die ene man of vrouw die alles wel voor ons zal oplossen. L'Homme providentiel noemen ze dat in Frankrijk.

Zoals Mark Rutte denkt dat het kapitalisme alles oplost, zo denkt Lilian Marijnissen dat het kapitalisme alles verpest. Beiden concentreren zich daarmee op iets wat niet het echte probleem is, want zelfs in de prehistorie was er al kapitalisme, zij het toen nog met schelpen als ruilmiddel.

Zowel Marijnissen als Rutte veronachtzamen zo de echte problemen die hen daardoor in de rug kunnen aanvallen: neoliberalisme, imperialisme en een koud en juridisch oppermachtig Europa dat er ongemerkt met onze soevereiniteit vandoor is gegaan.

In Frankrijk zit men een beetje met het zelfde probleem als wij hier in Nederland; de keus bij de presidentsverkiezingen is er altijd één tussen twee kwaden. Een Macron  of een le Pen.

Het verschil: in Frankrijk zijn er wèl echte alternatieven die links en rechts willen verbinden (bijvoorbeeld op het thema soevereiniteit) en die gezamenlijk open debatten organiseren. Vandaag dus in Nîmes - en ik ben er bij.

Macron betekent (links) liberalisme, en le Pen betekent inmiddels de politiek van Chirac in de jaren negentig - zo heb ik me laten vertellen. Le Pen heeft net als Marijnissen het politieke bedrijf van haar vader geërfd. Het verschil tussen le Pen en Marijnissen is dat le Pen, om politiek acceptabel te zijn, volledig heeft gebroken met haar extreemrechtse vader, terwijl Marijnissen de politiek van haar vader vooral een beetje probeert voort te zetten. Toch denk ik bij zowel Marijnissen als bij le Pen dat als hun vader een schoenenwinkel had gehad ze die ook hadden overgenomen. Dat terwijl iedere tijd en iedere context, in ieder land, om een andere politiek vraagt.

De uitwassen van liberalisme; mondialisme, imperialisme, racialisme, wokisme, genderideologie en links-islamisme zorgen er inmiddels voor dat we van crisis naar crisis rennen om brandjes te blussen zonder de zaken radicaal, oftewel bij de wortel aan te pakken. Dat bij de wortel aanpakken wordt dus steeds urgenter.

En terwijl de VVD zich druk maakt over de middeninkomens ligt er een kans voor open doel bij de lagere inkomens. De SP gaat die kans voor open doel uiteraard wederom missen met de uitbater van de anti-kapitalistische schoenenwinkel.

Maar ik denk dat libertaire orde en soevereiniteit ervoor kunnen zorgen dat zowel de linkse als de rechtse Nederlander weer vooruit gaat. Of ze nu arm of rijk zijn.

Zodat we afscheid nemen van het ‘trickle down’ idee en andere neoliberale misverstanden, die zeggen dat we met een steeds verdergaande liberalisering ook de zwakkeren zouden helpen omdat de onzichtbare hand van de vrije markt - samen met de onvermijdelijke homme providentiel - alles wel voor ons zal oplossen.

Want we zagen met Mark Rutte waar dàt toe kan leiden: tot een opeenstapeling van crises - doordat Mark visie niet eens nodig vond en alles dertien jaar lang altijd gewoon volledig aan de markt overliet.

In Frankrijk wordt hard gewerkt aan het verbinden van links, rechts, elders en nergens met soevereiniteit, door twee bewegingen die in elkaars verlengde liggen: Republique Souveraine en Front Populaire. En Republique Souveraine doet het vandaag in Nîmes goed. Er wordt in een goed georganiseerde bijeenkomst in verschillende zalen op oud-Romeinse wijze gedebatteerd door individuen die zo nu en dan doen denken aan een oude Romeinse veldheer, doordat die individuen in de zaal af en toe ook nog echt een glansrijke hoofdrol kunnen pakken. Nîmes is niet voor niets een oude Romeinse stad, met niet alleen een prachtig bewaard gebleven arena uit de Romeinse tijd, maar ook de best bewaard gebleven Romeinse tempel uit het begin van onze jaartelling, ooit geschonken door keizer Augustus aan de godin van de jeugd, ter ere van zijn twee (klein) zonen.

Het niveau van de politieke bijeenkomst hier te lande was dan ook echt wat anders dan de Endemol bijeenkomst van de VVD die ik vandaag en passant voorbij zag komen op twitter. Een bijeenkomst die, zoals tegenwoordig vrijwel alles in Nederland, rechtstreeks uit Amerika gekopieerd leek te zijn.

De pauze bleek een uitgelezen moment om te genieten van een andere kant van de franse cultuur; kleinschalige, beheerste gezelligheid, met goed eten en drinken op een al even bescheiden schaal (hier financiert niet het grootkapitaal of machtige politieke partijen, maar een klein clubje “militantes”). Met kleine stukjes stokbrood en franse kaasjes, thee, koffie, wat croissants, een paar appels.

De discussie in de diverse zalen ging dus over soevereiniteit. Iets wat in tegenstelling tot wat sommige mensen denken slechts een methode is, waarbij je dus nog wel even met behulp van experts moet bepalen wat de bijbehorende politiek wordt. En dat deed men hier, door middel van debat op het scherpst van de snede, met respect voor de tegenstander, die warempel zelfs nog mocht uitpraten van de gespreksleiders van dienst. 

Hoe kun je als land zoveel mogelijk zelfvoorzienend zijn op elk gebied, zoals Rusland en Amerika bijvoorbeeld zelfvoorzienend zijn op het gebied van energie, was één van de thema's. Maar het ging in een ander debat ook over nationale soevereiniteit en de juridische almacht van Europa, de absurditeit daarvan en - over de vraag hoe die macht te breken is.

Toch waren er ook wat kleine irritatie-puntjes. Of het nu te maken heeft met het feit dat ik niet rechts ben of dat het gewoon getuigd van een wat lager beschavingsniveau in de rechtse zaal (om de een of andere reden verlieten veel mensen de zaal waar ik zat toen duidelijk werd dat in deze zaal het rechtse deel van de organisatie de gespreksleider zou leveren) weet ik niet maar feit was dat het willen verbinden van links en rechts makkelijker gezegd dan gedaan bleek. Ik had gekozen voor het debat in deze "rechtse" zaal waar het zou gaan over “souveraineté energique” - een bijeenkomst die voornamelijk over kernenergie bleek te gaan. 

Wat mij naast de eeuwenoude haat tegen Duitsland (strekking van het betoog: “ze voeren een energie-oorlog tegen ons met hun afwijzing van kernenergie en lobby daartegen in Brussel”) en nog wat anti-Duitse sentimenten opviel was dat een mevrouw die een klein foutje maakte; ze vergiste zich een paar eeuwen in de tijd die het duurt totdat kernafval niet meer gevaarlijk is (het goede antwoord was ca. 100.000 jaar) tijdens haar moedige charge vóór micro-oplossingen in de energietransitie en tegen het afval van kernenergie volledig met de grond gelijk werd gemaakt, door een oudere meneer met een opvallend dikke buik, omdat ze ‘haar feiten niet op orde had’. De man bleek ingenieur te zijn, en wel een vrij eenzijdig technische variant, wat altijd een gevaar is voor het niveau van het debat.

Over micro-oplossingen binnen de energie werd nog even ultra kort doorgesproken door een andere "expert" aan de “table ronde” op het podium, eigenlijk alleen om het hele idee van micro-oplossingen geruisloos af te kunnen voeren met als argumenten dat er toch altijd een grotere energiebron nodig zou zijn voor huishoudens om pieken op te vangen, dat het economisch minder interessant is om kleine windmolens neer te zetten, geopolitiek en blabla.

Ik had het kunnen weten. De discussieleider zei aan het begin al dat hij mensen die zichzelf te lang introduceerden rücksichtlos af zou kappen, waar hij aan toevoegde: “Ik ben rechts dus ik heb geen hart”, wat overigens hoe je het ook wend of keert een mooie vorm van ironie was.

Toch viel mij op dat deze overwegend rechtse zaal wat minder graag het open debat over verbeterkansen aanging, en afwijkende meningen met cijfertjes afstrafte zodat die afwijkende meningen niet serieus hoefden te worden genomen en al helemaal niet hoefden te worden bediscussieerd. 

Verder viel het mij op dat rechts ook in Frankrijk wat meer schreeuwde om afwijkende meningen te overstemmen, al blijft de Franse diplomatie ook op rechts een verademing vergeleken met de botte domheid die in Nederland toch vaak het debat insluipt. 

Gelukkig was de discussie in de andere zaal wel leuk en meer open, met goede experts en publiek dat ook kritische vragen mocht stellen, vragen waar dan vervolgens netjes op in werd gegaan. 

Zo hoorde ik in de "linkse" zaal een grondwet-expert, ene Anne-Marie le Pourhiet, over Europa praten - en aan het eind zag ik weinig reden meer om nog te stemmen tijdens de komende tweede kamer verkiezingen. Professor le Pourhiet onderwees ons namelijk als volgt: 

Dankzij het verdrag van Maastricht en het verdrag van Lissabon gaat Europese wetgeving voor nationale wetgeving. Ook als die nationale wetgeving nieuwer is. Het verdrag van Maastricht bepaalt dan ook dat Europese wetgeving uniform moet worden overgenomen door alle nationale lidstaten.

Volgens professor le Pourhiet is dat een unicum in de wereld. Het Verdrag van Lissabon is volgens haar bovendien een draak van een document. "Meer Jakobijns unitarisme dan federalisme" noemde ze het. Het Europees recht geldt dankzij dit verdrag en het verdrag van Maastricht uniform voor iedere Europese staat.

Iets wat volgens deze professor ondenkbaar zou zijn in Amerika. De Europese wet gaat in alle gevallen voor nationale wetten. Wat je volgens haar zou moeten doen is terugkeren naar de situatie dat nieuwe wetten nog voor oude wetten gaan en ervoor zorgen dat internationale wetten alleen over overkoepelende zaken gaan - in plaats van, zoals nu, over nationale zaken.

De onderbouwing voor dit advies vond ik ijzersterkt: wat heeft het eigenlijk voor zin om te stemmen voor je nationale wetgevende macht als de echte wetgevende macht in Europa ligt?

In essentie is dat de staatsgreep van 2009, met het verdrag van Lissabon, en eigenlijk al van 1992, het verdrag van Maastricht. Met dergelijke verdragen hebben indirect gekozen volksvertegenwoordigers van Europese landen de soevereiniteit namens het volk overgedragen aan Brussel.

Maar goed, laten we deze beschrijving van een dagje Nîmes afsluiten met een positieve noot: het is nooit te laat voor een Nexit. We kunnen straks niet alleen leren van de Engelsen (die vergaten om na de Brexit ook afscheid te nemen van het neoliberalisme - omdat soevereinisme zoals gezegd slechts een methode en geen politiek is) maar ook van de Fransen, te beginnen van hun vermogen links en rechts te verbinden met een goed, beschaafd en open debat. 

Want aan de frexit wordt hard gewerkt - en de Fransen hebben, in tegenstelling tot wij in Nederland, wèl een bindend referendum. Het wachten is op een president die zo'n referendum ook durft uit te schrijven over een Frexit.

Terwijl we in Nederland wachten op een bindend correctief referendum, wat een eerste klein muizenstapje op de goede weg is. Want politieke verbetering in Nederland gaat toch altijd vrij langzaam. Zeker in vergelijking met Frankrijk, waar althans het politieke debat een tandje sneller gaat, over het algemeen beschaafder en van een hoger niveau is.

J. Mekkes